Kan ik zomaar zand gebruiken om te stralen?

Vroeger werd er veel gewerkt met natuurlijk kwartszand. De term zandstralen is hier van afgeleid. Inmiddels is duidelijk dat blootstelling aan inhaleerbaar kristallijn kwartsstof zoals bij stralen zeer ernstige gezondheidsproblemen met zich meebrengt in de vorm van de ademhalingsziekte silicose.
In de meeste landen is het nu verboden om te stralen met straalmiddelen die meer dan 1% vrij kwarts bevatten. Kwartszand bevat over het algemeen meer dan 90% vrij kwarts! Tijdens het stralen breken de zandkorrels uiteen in zeer kleine deeltjes van minder dan 5 micron. Deze deeltjes worden geïnhaleerd, komen vast te zitten in de longen en veroorzaken zo ernstige ademhalingsproblemen, silicose (stoflongen) en mogelijk zelfs longkanker.

Verondersteld wordt dat een straalhelm voldoende bescherming biedt maar niets is minder waar. Bij het stralen blijven grote hoeveelheden fijnstof hangen in de atmosfeer. Een kristallijn kwartsdeeltje van 2 microns valt slechts met 1 meter per 24 uur bij windstille condities! Dit betekent dat de stofdeeltjes lange tijd onzichtbaar in de lucht aanwezig blijven, zelfs als het stralen al lang gestopt is. Als de straler stopt en zijn helm afzet dan zal een grote hoeveelheid kwartsstof zich verzamelen in de helm. Als de straler dan zijn helm weer opzet ademt hij juist een enorme dosis kwartsstof in i.p.v. de bescherming te krijgen die hij verwacht.
De risico's voor de mensen in de omgeving zijn nog groter. Denk aan bijvoorbeeld andere arbeiders op de werf. De stofwolken worden door de wind verspreid en deze mensen hebben helemaal geen bescherming.

De afgelopen jaren hebben de meeste landen wetten aangenomen die het gebruik van zand als straalmiddel verbieden. In Nederland is stralen met kwartszand al verboden sinds 1957 en i.p.v. zandstralen spreekt men tegenwoordig dan ook van gritstralen of gewoon van stralen. Er bestaan voldoende hoogwaardige alternatieven: bijvoorbeeld Aluminium Silicaat (slak), Olivine en Red Garnet. Al deze straalmiddelen bevatten veel minder dan de toegestane 1% vrije kwarts.